Presidenti i zgjedhur amerikan, Donald Trump ka ringjallur thirrjet e bëra në presidencën e tij të parë për pronësinë e Groenlandës nga SHBA, duke e quajtur atë "një domosdoshmëri absolute." I pyetur në një konferencë shtypi të martën nëse do të përjashtonte përdorimin e "detyrimit ushtarak apo ekonomik" për të fituar Groenlandën apo Panamanë, të cilën Trump ka shprehur gjithashtu dëshirën për ta zotëruar, presidenti i zgjedhur u përgjigj: "Jo, nuk mund t'ju siguroj për asnjërin prej këtyre të dyve, por mund ta them këtë: Ne kemi nevojë për ta për siguri ekonomike."
Presidenti i zgjedhur thotë se zotërimi i Groenlandës është jetik për sigurinë e SHBA-së, por ekspertët thonë se ai mund të jetë gjithashtu duke vështruar aspekte të tjera të Groenlandës si burimet e saj natyrore, duke përfshirë metalet e rralla të tokës, të cilat mund të bëhen më të arritshme ndërsa ndryshimet klimatike shkrijnë akullin e territorit.
Një pozicion unik gjeopolitik
Groenlanda është ishulli më i madh në botë dhe shtëpia e më shumë se 56.000 njerëzve. Një ish-koloni daneze dhe tani një territor autonom i Danimarkës, ajo zë një pozitë unike gjeopolitike, e ulur midis SHBA dhe Evropës. Kryeqyteti i saj Nuuk është më afër Nju Jorkut sesa kryeqyteti i Danimarkës, Kopenhagen.
Është parë prej kohësh si kyç për sigurinë e SHBA, veçanërisht për të zmbrapsur një sulm të mundshëm nga Rusia, tha Ulrik Pram Gad, një studiues i lartë në Institutin Danez për Studime Ndërkombëtare.
Trump nuk është presidenti i parë amerikan që hedh idenë e blerjes së Groenlandës. Në vitin 1867, kur presidenti Andrew Johnson bleu Alaskën, ai gjithashtu mendoi të blinte Groenlandën. Në fund të Luftës së Dytë Botërore, administrata Truman i ofroi Danimarkës 100 milionë dollarë për ishullin, sipas dokumenteve të raportuara për herë të parë nga mediat daneze.
Asnjëra nga ofertat nuk u realizua, por sipas një traktati mbrojtës të vitit 1951, SHBA mori një bazë ajrore që tani quhet Baza Hapësinore Pituffik, në veriperëndim të Groenlandës. Në mes të Moskës dhe Nju Jorkut, është posta më veriore e forcave të armatosura të SHBA-së dhe është e pajisur me një sistem paralajmërues raketash.
SHBA është e prirur të sigurojë se "asnjë fuqi e madhe armiqësore nuk kontrollon Groenlandën, sepse mund të jetë një bazë për sulmin ndaj SHBA," tha Pram Gad.
Të pasura me minerale të rralla
Ajo që mund të jetë edhe më tërheqëse për Trump, megjithatë, janë depozitat e pasura të burimeve natyrore, tha Klaus Dodds, profesor i gjeopolitikës në Royal Holloway, Universiteti i Londrës.
Këto përfshijnë naftën dhe gazin, si dhe metalet e rralla të tokës me kërkesa të larta për makinat elektrike dhe turbinat e erës të tranzicionit të gjelbër, si dhe për prodhimin e pajisjeve ushtarake. Aktualisht Kina dominon prodhimin global të mineraleve kritike dhe tashmë ka kërcënuar të kufizojë eksportin, përpara mandatit të dytë të Trump.
"Nuk ka asnjë dyshim fare se Trump dhe këshilltarët e tij janë shumë të shqetësuar për dominimin që Kina duket se ka", tha Dodds. Groenlanda ofron një burim potencialisht të pasur të këtyre mineraleve kritike, shtoi ai.
Mundësitë ndërsa shkrihet akulli
Shkrirja e akullit dhe rritja e shpejtë e temperaturave të Arktikut po i japin Groenlandës një vend në rreshtin e parë të krizës klimatike, por disa shohin gjithashtu mundësi ekonomike ndërsa ndryshimi i klimës rimodelon vendin.
Humbja e akullit ka hapur rrugë transporti, duke rritur sasinë e kohës që ato mund të lundrojnë gjatë verës së Hemisferës Veriore. Transporti detar në Arktik u rrit me 37% gjatë dekadës deri në vitin 2024, sipas Këshillit të Arktikut, pjesërisht për shkak të shkrirjes së akullit. Ka gjithashtu një sugjerim se shkrirja e akullit mund t'i bëjë burimet natyrore më të lehta për t'u aksesuar.
A mund të ndodhë në të vërtetë?
Qeveritë si të Danimarkës, ashtu edhe të Groenlandës kanë dalë fuqishëm kundër idesë se kombi arktik mund të blihet.
"Ne nuk jemi në shitje dhe nuk do të jemi kurrë në shitje. Ne nuk duhet të humbasim luftën tonë të gjatë për liri," shkroi kryeministri i Groenlandës Múte Egede në një post në Facebook në fund të dhjetorit.
Kuupik V. Kleist, një ish-kryeministër i Groenlandës, tha: "Nuk shoh asgjë në të ardhmen që do të hapte rrugën për një shitje. Ju nuk blini thjesht një vend apo një popull”.
Tani për tani, mbetet e paqartë se deri ku Trump do të ndjekë dëshirën e tij të deklaruar për të blerë Groenlandën. "Askush nuk e di nëse është vetëm një kërcënim për të marrë diçka tjetër, apo nëse është në fakt diçka që ai dëshiron të bëjë./ CNN
/rtsh.al/
