Kryeministri i mundshëm i ri i Groenlandës hodhi poshtë përpjekjet e presidentit amerikan, Donald Trump për të marrë kontrollin e ishullit, duke thënë se groenlandezët duhet të lejohen të vendosin për të ardhmen e tyre ndërsa vendi po shkon drejt pavarësisë nga Danimarka.
Demokrati Jens-Frederik Nielsen, një parti pro-biznesit që favorizon një rrugë të ngadaltë drejt pavarësisë, arriti një fitore të papritur në zgjedhjet parlamentare, duke kaluar dy partitë me prirje të majtë që formuan qeverinë e fundit. Me shumicën e groenlandezëve që kundërshtojnë propozimet e Trump, fushata u fokusua më shumë në çështje si kujdesi shëndetësor dhe arsimi sesa në gjeopolitikë.
Por të mërkurën Nielsen nxitoi të kundërshtojë Trumpin, i cili javën e kaluar tha në një seancë të përbashkët të Kongresit se SHBA-së i duhej Groenlanda për të mbrojtur interesat e veta të sigurisë kombëtare dhe se ai priste që ta merrte atë "në një mënyrë ose në një tjetër".
“Ne nuk duam të jemi amerikanë. Jo, ne nuk duam të jemi danezë. Ne duam të jemi groenlandezë dhe duam pavarësinë tonë në të ardhmen”, tha Nielsen, 33 vjeç, për Sky News të Britanisë. “Dhe ne duam ta ndërtojmë vetë vendin tonë”.
Kjo nuk e pengoi Trumpin të sugjeronte gjatë një takimi të enjten në Zyrën Ovale me Sekretarin e Përgjithshëm të NATO-s, Mark Rutte se zgjedhjet e Groenlandës ishin “shumë të mira” për “ne” dhe “personi që bëri më të mirën është një person shumë i mirë, për sa na përket neve”.
Duke ecur drejt pavarësisë nga Danimarka
Groenlanda, një rajon i vetëqeverisur i Danimarkës, ka qenë në një rrugë drejt pavarësisë që nga viti 2009, kur qeveria në Kopenhagë njohu të drejtën e saj për vetëvendosje sipas ligjit ndërkombëtar. Katër nga pesë partitë kryesore në zgjedhje mbështetën pavarësinë, megjithëse nuk ranë dakord se kur dhe si ta arrinin atë.
Ishulli prej 56,000 banorësh, shumica me prejardhje indigjene Inuit, ka tërhequr vëmendjen ndërkombëtare që kur Trump njoftoi planet e tij për të, menjëherë pas kthimit në Shtëpinë e Bardhë në janar.
Trump është i përqendruar në Groenlandë sepse ajo shtrihet në rrugë strategjike ajrore dhe detare në Atlantikun e Veriut dhe është shtëpia e bazës hapësinore të SHBA-së Pituffik, e cila mbështet paralajmërimin e raketave dhe operacionet e mbikëqyrjes hapësinore. Groenlanda ka gjithashtu depozita të mëdha të mineraleve të tokës së rrallë të nevojshme për të prodhuar gjithçka, nga telefonat celularë deri te teknologjia e energjisë së rinovueshme.
Trump tha gjatë takimit me Rutte se “Danimarka është shumë larg” nga Groenlanda dhe vuri në dyshim nëse ai vend kishte ende të drejtën të pretendonte ishullin më të madh në botë si pjesë të mbretërisë së tij.
“Një varkë u ul atje 200 vjet më parë apo diçka e tillë. Dhe ata thonë se kanë të drejta për të”, tha Trump. “Nuk e di nëse është e vërtetë. Nuk mendoj se është, në fakt.”
Trump tha se kontrolli i SHBA-së mbi Groenlandën mund të ishte i rëndësishëm për arsye të sigurisë kombëtare dhe madje sugjeroi që NATO të përfshihej, por Rutte nuk pranoi. Megjithatë, Trump vuri në dukje se SHBA-ja tashmë ka një prani të konsiderueshme ushtarake në Groenlandë dhe shtoi: “Ndoshta do të shihni gjithnjë e më shumë ushtarë që shkojnë atje. Nuk e di.”
Pavarësisht kësaj, propozimet e Trump nuk ishin në fletëvotim.
31 burrat dhe gratë e zgjedhur në parlament të martën do të duhet të përcaktojnë prioritete për çështje të tilla si diversifikimi i ekonomisë së Groenlandës, ndërtimi i infrastrukturës dhe përmirësimi i kujdesit shëndetësor, si dhe formësimi i strategjisë së vendit për t'iu kundërvënë agjendës së Presidentit ‘Amerika e Para’.
Demokraatit fitoi 29.9% të votave duke bërë fushatë për përmirësimin e standardeve të strehimit dhe arsimit duke vonuar pavarësinë derisa Groenlanda të jetë e vetë-mjaftueshme. Katër vite më parë, partia përfundoi në vendin e katërt me 9.1%.
Banori i Nuuk, Anthon Nielsen tha se fitorja e partisë do të ishte e mirë për vendin.
"Shumica e politikanëve duan që Groenlanda të jetë e pavarur," tha ai. "Por kjo parti që fitoi, ata nuk duan t'i nxitojnë gjërat, kështu që gjithçka duhet bërë siç duhet."
Carina Ren, drejtuese e programit të Arktikut në Universitetin Aalborg në Kopenhagë, tha se rezultatet tregojnë se groenlandezët u përpoqën të injoronin Trump dhe të përqëndroheshin në çështjet që ishin të rëndësishme për ta.
“Zgjedhësit kanë qenë në gjendje të durojnë të gjithë dramën, të gjitha bisedat alarmante nga jashtë për të. Epo, kjo ka të bëjë me jetën tonë të përditshme, shqetësimet tona të përditshme si qytetarë. Ku po shkojmë dhe si do ta zhvillojmë shoqërinë tonë nga brenda'”.
Tani Demokraatit do t'i duhet të kthejë vëmendjen drejt formimit të një koalicioni qeverisës.
Naleraq, partia më agresive pro pavarësisë, përfundoi në vendin e dytë, me 24.5% të votave. Ajo u pasua nga Inuit Ataqatigiit, i cili drejtoi qeverinë e fundit, me 21.4%.
"Çfarë qasjeje ndaj pavarësisë do të fitojë ditën do të varet përfundimisht nëse Demokraatit vendos të formojë një qeveri koalicioni, dhe nëse po, me cilën parti,?" tha Dwayne Menezes, drejtor menaxhues i Iniciativës për Kërkime dhe Politika Polare.
Një fitore e papritur
Nielsen dukej se ishte i befasuar nga fitorja e Demokraatit teksa erdhën rezultatet, me fotot që e shfaqnin atë duke buzëqeshur shumë dhe duke duartrokitur në një festë paszgjedhore.
Ai më vonë tha se Demokraatit do të kontaktojë të gjitha partitë e tjera për të negociuar kursin e ardhshëm politik të Groenlandës.
Ministri danez i Mbrojtjes Troels Lund Poulsen përgëzoi Demokraatit dhe paralajmëroi se qeveria e re e Groenlandës ka të ngjarë të "përballet me presionin masiv" nga Trump.
"Nuk është rasti që ju thjesht mund të merrni pjesë në mbretërinë daneze," e citoi atë të thoshte transmetuesi danez DR. "E ardhmja e Groenlandës bazohet në atë që populli dhe qeveria e Groenlandës duan."
Kryeministri i Groenlandës Mute Bourup Egede thirri zgjedhjet e parakohshme muajin e kaluar, duke thënë se vendi duhej të bashkohej gjatë një "kohe serioze" ndryshe nga çdo gjë që ka përjetuar Groenlanda.
Të mërkurën, pasi rezultatet u bënë të njohura, Egede përdori një postim në Facebook për të falënderuar votuesit për pjesëmarrjen dhe tha se partitë ishin gati t'i drejtoheshin negociatave për të formuar një qeveri. AP
/rtsh.al/
