Komisioni Evropian ka publikuar Raportin e 5-të vjetor për Sundimin e Ligjit, duke shqyrtuar zhvillimet kryesore në të gjitha shtetet anëtare dhe, për herë të parë, në katër vende kandidate nga Ballkani Perëndimor – Shqipëria, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia.
Që nga viti 2020, Komisioni Evropian ka publikuar Raportin e Sundimit të Ligjit si pjesë e Ciklit vjetor të Sundimit të Ligjit. Përfshirja e katër vendeve të zgjerimit është risia kryesore e Raportit të Sundimit të Ligjit 2024. Të katër vendet u përfshinë për shkak të statusit të tyre më të avancuar në negociata, për t'i vendosur ato në pozita të barabarta me Shtetet Anëtare që herët.
Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen ishte e para që njoftoi se KE do të publikonte raportet mbi sundimin e ligjit në vendet kandidate, si dhe në fjalimin e saj "Gjendja e Bashkimit" shtatorin e kaluar.
Ndër problemet e zbuluara nga Raportet për vendet e Ballkanit Perëndimor, me disa variacione, janë ndikimi i vazhdueshëm politik në gjyqësor, mungesa e pavarësisë së rregullatorëve të medias, mjedisi i pasigurt për gazetarët dhe kufizimet në parlamentet kombëtare, si dhe mungesa e ndjekjes. ndaj rekomandimeve të institucioneve të pavarura.
Shqipëria dhe Mali i Zi morën vlerësime më pozitive për sa i përket historikut në luftën kundër korrupsionit, ndërsa vlerësimi i historisë në Maqedoninë e Veriut dhe Serbi ishte më negativ.
Sistemi i drejtësisë: Ndikimi politik mbetet një problem në shumicën e vendeve
Raporti për Shqipërinë thekson se vendi ka zbatuar një reformë thelbësore në drejtësi që nga viti 2016, por ka ende mangësi në emërimet e anëtarëve jo-magjistratë të këshillave gjyqësorë. Emërimet e magjistratëve ndikohen negativisht nga transparenca e kufizuar dhe çështjet në lidhje me vlerësimet.
Raporti thekson se ka ende shqetësime për tentativë për ndërhyrje dhe presion mbi sistemin gjyqësor nga zyrtarë publikë apo politikanë.
Mungesa e burimeve njerëzore dhe financiare ndikon negativisht në cilësinë e drejtësisë.
Në Mal të Zi , Raporti zbuloi se vonesat e fundit në emërimet e nivelit të lartë gjyqësor kishin pasur ndikim në sistemin gjyqësor, megjithatë, deri më tani ka mbetur për t'u emëruar vetëm një kryetar i ri i Gjykatës së Lartë. Sfidë mbetet promovimi dhe zbatimi i etikës dhe standardeve profesionale mes gjyqtarëve dhe prokurorëve, ashtu si edhe efektiviteti i gjyqësorit dhe efikasiteti i drejtësisë.
Raporti për Maqedoninë e Veriut konstaton se pavarësia e gjyqësorit, si dhe e Këshillit Gjyqësor, dhe kapaciteti institucional për ta mbrojtur atë nga ndikimi i panevojshëm mbeten një shqetësim serioz. Vendimet për emërimin e prokurorëve publikë dhe gjyqtarëve janë kritikuar.
Ndër zhvillimet pozitive, raporti përmend masën për përmirësimin e transparencës dhe miratimin e kodeve të etikës si për prokurorët ashtu edhe për gjyqtarët. Megjithatë, vlerësohet gjithashtu se ka burime të kufizuara financiare dhe njerëzore.
Në Serbi , zbatimi i reformës kushtetuese për të forcuar pavarësinë e gjyqësorit është në vazhdim dhe një numër vendesh vakante mbeten për t'u plotësuar.
Megjithatë, raporti vlerëson se presioni politik mbi gjyqësorin mbetet i lartë. Serbisë ende i mungon një sistem gjithëpërfshirës i menaxhimit të gjykatave, ndërkohë që efikasiteti tregon një trend pozitiv për çështjet civile, tregtare dhe penale, por jo për rastet administrative dhe ankesat kushtetuese.
Kuadri kundër korrupsionit: Gjetje të përziera mbi të dhënat e historisë
Raporti për Shqipërinë vlerëson se ka rezultate fillestare inkurajuese të Strukturës së Posaçme Kundër Korrupsionit (SPAK) dhe se numri i personave të ndjekur penalisht ka ardhur në rritje gjatë tre viteve të fundit. Megjithatë, ligji i fundit për amnisti ngre shqetësime. Në përgjithësi, megjithatë, korrupsioni është i përhapur në shumë fusha, duke përfshirë edhe gjatë fushatave elektorale. Koordinimi ndërmjet institucioneve mbetet i dobët.
Mali i Zi ka parë një përmirësim të dukshëm në performancën e Prokurorisë Speciale, megjithëse burimet njerëzore janë të pamjaftueshme për të përballuar ngarkesën e saj të punës. Raporti vlerëson se historiku i hetimeve dhe ndjekjeve penale në rastet e korrupsionit të nivelit të lartë është i qëndrueshëm, por mungesa e gjykimeve dhe vendimeve përfundimtare kontribuon në një perceptim të mosndëshkimit.
Në Maqedoninë e Veriut , ndryshimet e fundit në Kodin Penal dobësuan kuadrin ligjor, duke ndikuar negativisht në ndjekjen penale të korrupsionit të nivelit të lartë. Kufizimet e burimeve dhe mungesa e bashkëpunimit ndërmjet autoriteteve kombëtare pengojnë krijimin e një rekordi të fortë dhe rreziku i lartë i korrupsionit mbetet i përhapur në shumë fusha. Raporti thekson se Komisioni Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit ka vazhduar përpjekjet për të përmbushur mandatin e tij pavarësisht burimeve të kufizuara.
Serbisë ende i duhet të përmirësojë zbatimin e kuadrit ligjor për luftën kundër korrupsionit dhe të krijojë histori të fuqishme në rastet e korrupsionit të nivelit të lartë. Prokuroria për Krimin e Organizuar mbetet me staf të pamjaftueshëm dhe ekziston rreziku i ndërhyrjeve të motivuara politikisht. Prokurimi publik është një fushë korrupsioni me rrezik të lartë, në veçanti, për sa i përket disa përjashtimeve nga Ligji për prokurimin publik.
Kontrollet dhe balancat: Polarizimi dhe mungesa e autonomisë i kufizojnë parlamentet
Në Shqipëri , polarizimi i thellë politik ndikoi negativisht në punën parlamentare, vlerëson Raporti. Gjykata Kushtetuese është efektive në ruajtjen e kontrolleve dhe balancave institucionale, megjithëse Parlamenti ka dështuar të zbatojë disa nga vendimet e saj.
Mjedisi për organizatat e shoqërisë civile është sfidues dhe ka gjithashtu pengesa për punën efektive të Ombudspersonit dhe Komisionerit kundër Diskriminimit.
Në Mal të Zi , pavarësisht një kuadri të vendosur për procese legjislative gjithëpërfshirëse, sfidat mbeten në lidhje me konsultimet e pamjaftueshme publike. Ka mungesë të përcjelljes sistematike të rekomandimeve të Zyrës së Ombudspersonit.
Raporti për Maqedoninë e Veriut konstaton se, njëlloj si në Shqipëri, polarizimi politik në Parlament ka shkaktuar vonesa në punën e tij.
Ashtu si në Mal të Zi, rekomandimet e Zyrës së Ombudspersonit nuk ndiqen. Organizatat e shoqërisë civile operojnë në një mjedis të përgjithshëm mundësues, por sfidat mbeten për të siguruar angazhim të qëndrueshëm në politikëbërje, thuhet në Raport.
Në Serbi , aftësia e Parlamentit për të siguruar ushtrimin e kontrolleve dhe balancave të nevojshme kufizohet nga çështjet e efektivitetit, autonomisë dhe transparencës. Rekomandimet e institucioneve të pavarura nuk ndiqen nga autoritetet. Raporti konstaton se, megjithëse ekzistojnë disa elemente të kuadrit ligjor, organizatave të shoqërisë civile u mungon një mjedis favorizues për funksionimin e tyre.
/rtsh.al/
