Shtetësia e Nauru, një komb ishull që përfshin vetëm 8 milje katrorë në jugperëndim të Oqeanit Paqësor, mund të jetë e juaja për 105,000 dollarë. Ishulli i vogël me shtrirje të ulët ka nisur një iniciativë të "pasaportës së artë" me synimin për të mbledhur para për të financuar problemet klimatike.
Nauru përballet me një kërcënim ekzistencial nga rritja e nivelit të detit, stuhitë dhe erozioni bregdetar ndërsa planeti ngrohet. Por vendit të tretë më të vogël në botë i mungojnë burimet financiare për t'u mbrojtur nga një krizë klimatike e nxitur në mënyrë disproporcionale nga vendet e pasura.
Qeveria thotë se shitja e shtetësisë do të ndihmojë në mbledhjen e fondeve të nevojshme për një plan për të zhvendosur 90% të popullsisë prej rreth 12,500 banorësh të ishullit në tokë më të lartë dhe për të ndërtuar një komunitet krejtësisht të ri.
Pasaportat e arta nuk janë të reja, por janë të diskutueshme; historia është e mbushur me shembuj të shfrytëzimit të tyre për veprime kriminale. Megjithatë, ndërsa vendet në zhvillim luftojnë për të marrë paratë që u nevojiten për t'u marrë me ndikimet e përshkallëzuara klimatike - një hendek financimi që ka të ngjarë të përkeqësohet nga tërheqja e SHBA nga veprimi global i klimës – po i detyron të gjejnë mënyra të reja për të mbledhur para.
“Ndërsa bota debaton për veprimet klimatike, ne duhet të ndërmarrim hapa proaktivë për të siguruar të ardhmen e kombit tonë”, tha presidenti i Nauru-së David Adeang për CNN.
Pasaportat do të kushtojnë minimalisht 105,000 dollarë, por do të ndalohen për personat me histori të caktuara kriminale. Një pasaportë Nauru ofron akses pa viza në 89 vende, duke përfshirë Mbretërinë e Bashkuar, Hong Kongun, Singaporin dhe Emiratet e Bashkuara Arabe.
Pak nga këta mbajtës të rinj të pasaportave ka të ngjarë të vizitojnë ndonjëherë edhe Naurun e largët, por shtetësia i lejon njerëzit të bëjnë "jeta globale", tha Kirstin Surak, profesoreshë e asociuar e sociologjisë politike në Shkollën Ekonomike të Londrës dhe autore e Pasaportës së Artë: Lëvizshmëria globale për milionerët. Kjo mund të jetë veçanërisht e dobishme për ata me pasaporta më kufizuese, tha ajo për CNN.
Për Naurun, ky program po përgatitet si një shans për të siguruar të ardhmen e ishullit, i cili ka një histori të vështirë dhe të errët.
Nauru u minua për fosfat që nga fillimi i viteve 1900. Për gati një shekull, peizazhi u shkatërrua nga minatorët, duke e lënë qendrën e ishullit një peizazh pothuajse djerrë shkëmbinjsh të thepisur.
Ajo ka lënë rreth 80% të ishullit të pabanueshëm, që do të thotë se shumica e njerëzve tani jetojnë të grumbulluar përgjatë vijave bregdetare, të ekspozuar ndaj rritjes së nivelit të detit, i cili është rritur këtu me një ritëm më të shpejtë se mesatarja globale.
Pasi mbaroi fosfati, Nauru kërkoi burime të reja të ardhurash. Që nga fillimi i viteve 2000, ai ka shërbyer si një vend ndalimi në det të hapur për refugjatët dhe migrantët që përpiqen të vendosen në Australi - një program i zvogëluar pas vdekjeve të të burgosurve.
Tani, ishulli është në qendër të një plani të diskutueshëm për të shpuar detin e thellë për materiale për tranzicionin e gjelbër.
Nauru ishte edhe në pamjet e sipërmarrësit tashmë të turpëruar të kriptomonedhës, Sam Bankman-Fried, i cili nxori një plan për të blerë ishullin dhe për të ndërtuar një bunker për t'i mbijetuar një apokalipsi, sipas dosjeve të vitit 2023 në një padi kundër tij.
Për njerëzit që jetojnë atje, megjithatë, Nauru ndihet çdo gjë tjetër veçse jo e mbrojtur nga e ardhmja.
"Shumë njerëz që banojnë në bregdet kanë humbur tashmë tokën - disave u janë zhdukur të gjitha shtëpitë e tyre nga baticat mbretërore dhe ata kanë humbur gjithçka," tha në një deklaratë Tyrone Deiye, një shtetas Nauruan dhe një studiues në Shkollën e Biznesit Monash në Australi.
Shitja e shtetësisë ka potencialin për të pasur një ndikim "absolutisht të madh" ekonomik për mikro-shtetet si Nauru, tha Surak i LSE.
Nauru pret të fitojë rreth 5.6 milionë dollarë nga programi në vitin e tij të parë, duke e rritur përfundimisht atë në rreth 42 milionë dollarë në vit. Ai do të ndërtohet gradualisht "ndërsa ne vlerësojmë çdo pasojë të padëshiruar ose ndikim negativ", tha Edward Clark, CEO i Programit të Qytetarisë Ekonomike dhe Rezistencës Klimatike të Nauru-së. Në fund të fundit ata shpresojnë se programi do të përbëjë 19% të të ardhurave totale të qeverisë.
Suksesi i programit do të varet nga mënyra se si "të ardhurat kanalizohen në vend dhe për çfarë do të përdoren”, tha Surak. Kjo do të thotë verifikim dhe transparencë se ku do të shkojnë fondet.
Një program i mëparshëm për shitjen e shtetësisë në mesin e viteve 1990 u zhyt në skandal, duke përfshirë arrestimin në Malajzi në vitin 2003 të dy terroristëve të dyshuar të Al Kaidës që mbanin pasaporta Nauru.
Qeveria thotë se verifikimi i programit do të jetë i rreptë dhe se do të përjashtojë persona nga vendet e përcaktuara si me rrezik të lartë nga Kombet e Bashkuara, duke përfshirë Rusinë dhe Korenë e Veriut. Partneritetet me organizatat ndërkombëtare duke përfshirë Bankën Botërore do të ofrojnë "ekspertizë dhe mbikëqyrje", tha Presidenti Adeang.
Nauru nuk është vendi i parë që kërkon të financojë veprimet klimatike duke shitur pasaporta. Kombi i Karaibeve i Dominikës, i cili ka shitur shtetësinë që nga viti 1993, kohët e fundit tha se po përdorte disa nga të ardhurat për të financuar "angazhimin e tij për të qenë vendi i parë rezistent ndaj klimës në botë deri në vitin 2030".
Mund të jetë një rrugë, ndërkohë që financimi ndërkombëtar për klimën duket se është duke u tharë.
"Nauru thekson mundësitë që vendet e cenueshme nga klima të bëhen terrene testimi për inovacionin e klimës," tha Clark.
/rtsh.al/
