Vendet duhet urgjentisht të bien dakord për një mënyrë për të kontrolluar dhe rregulluar përpjekjet për të krijuar gjeoinxhinierinë e klimës dhe të shqyrtojnë nëse do të vendosin një moratorium për përpjekje të tilla, pasi rreziku i ngrohjes globale që tejkalon pragun 1.5 gradë Celsius rritet, ka paralajmëruar ish-kreu i Organizatës Botërore të Tregtisë, shkruan The Guardian.
Pascal Lamy, një ish-drejtor i përgjithshëm i OBT-së dhe një ish-komisioner për tregtinë e BE-së, tani president i Forumit të Paqes në Paris, tha se qeveritë kishin gjithnjë e më shumë gjasa të eksploronin mundësitë e gjeoinxhinierisë, pasi përpjekjet për të ulur emetimet e gazit serrë deri më tani kanë qenë të pamjaftueshme.
“Duke pasur parasysh se ku jemi, ne duhet të konsiderojmë seriozisht rrezikun e tejkalimit të 1.5C,” tha Lamy. “Ky është një rrezik i madh. Duhet të vlerësohen të gjitha mënyrat me të cilat ne mund ta zbusim këtë rrezik. Unë mendoj se një përpjekje globale për gjeoinxhinierinë mund të funksionojë.”
Aktualisht, ka pak për të ndaluar një qeveri që të eksperimentojë me gjeoinxhinierinë. "Duhet të ketë mënyra për t'i ndaluar vendet që ta bëjnë këtë vetëm," tha Lamy për Guardian. "Ne duhet të shikojmë të gjitha opsionet, duke përfshirë një moratorium."
Por Lamy tha se gjasat që një miliarder individual, si Elon Musk, të përpiqet të gjeoinxhinierojë klimën pa përfshirjen e qeverisë ishte ende i largët. “Nuk mendoj se është rrezik. Unë mendoj se Elon Musk do të kishte nevojë për një lloj autoriteti (nga qeveritë)”, tha ai. “Nuk mendoj se ai mund të përpiqet ta bëjë i vetëm. Ju duhet leja e qeverisë për të dërguar një raketë, madje.”
Gjeoinxhinieria do të përfshinte përpjekjen për të ndryshuar temperaturën ose klimën e tokës përmes metodave të tilla si zbardhja e reve, ose injektimi i grimcave të squfurit në atmosferë për të reflektuar më shumë rrezet e diellit, ose përhapja e hekurit në oqean për të thithur dioksid karboni. Janë sugjeruar gjithashtu ide si lëshimi i një mbulesë dielli gjigante në hapësirë, së bashku me opsione më prozaike, si p.sh. lyerja e çatisë me ngjyrë të bardhë.
Asnjë nga këto mundësi nuk është provuar ende dhe disa mund të jenë të rrezikshme: për shembull, spërkatja e squfurit mund të shkaktojë acidifikimin e deteve, zbardhja e reve mund të ndryshojë modelet e reshjeve dhe devijimi i rrezeve të diellit mund të shkaktojë dështimin e të korrave.
Por Lamy tha se bota duhej të shqyrtonte metoda të tilla, pasi vendet nuk po arrinin të reduktonin gazrat serrë mjaftueshëm shpejt. “Është tragjike që ne duhet ta konsiderojmë këtë (gjeoinxhinierinë). Sepse ne e dimë se nuk jemi në rrugën e duhur për të shmangur tejkalimin e temperaturës 1.5C, "tha ai.
Shkencëtarët paralajmëruan në fillim të këtij muaji se kishte një shans 50:50 që temperaturat mesatare globale të rriteshin në më shumë se 1.5 C mbi nivelet para-industriale brenda pesë viteve të ardhshme. Nëse temperaturat e tokës tejkalojnë vazhdimisht 1.5C, do të pasojnë ndryshime drastike dhe në disa raste të pakthyeshme në klimë, duke përfshirë shkrirjen e akullit, përmbytjet, thatësirat, valët e të nxehtit dhe ngritjen e nivelit të detit.
Disa metoda të gjeoinxhinierisë mund të jenë të lira, shtoi Lamy. "Disa mund të jenë ekonomikisht mjaft të lira, ndërsa ne e dimë se kapja dhe ruajtja e karbonit është diçka shumë e kushtueshme."
Lamy tha se shkenca pas gjeoinxhinierisë kërkon hetim të kujdesshëm, por shqetësimi i tij drejtohet drejt mënyrës sesi do të qeveriseshin çdo përpjekje e tillë në nivel ndërkombëtar. Disa forma të manipulimit të motit janë provuar tashmë.
Lamy, si president i grupit të mendimit të Forumit të Paqes në Paris, po udhëheq një nismë të re për të krijuar struktura të mundshme qeverisëse për gjeoinxhinierinë. Ai ka mbledhur një panel prej 16 ekspertësh globalë, të quajtur Global Overshoot Commission. Ata do të marrin në konsideratë rekomandimet se si mund të qeveriset gjeoinxhinieria, si brenda strukturave ekzistuese ndërkombëtare si OKB-ja, ashtu edhe nevojën e mundshme për organe të reja qeverisëse.
Komisioni do të përgatisë një raport mbi këtë çështje, ndoshta të përbërë nga një sërë parimesh që duhen respektuar, që do t'u paraqitet qeverive në vitin 2023, përpara samitit të klimës të OKB-së Cop28. Ai nuk do të ketë pozitë ligjore, por synon të informojë mendimin e qeverisë.
Përveç gjeoinxhinierisë, komisioni do të shqyrtojë mënyrat për të ndihmuar vendet që të përshtaten me shkatërrimet e krizës klimatike, potencialin për teknologji të reja si kapja dhe ruajtja e karbonit, dhe mënyrat e "riparimit" të klimës për të ulur temperaturat pasi ato të kenë shkelur kufiri 1.5C.
