Votuesit në Maqedoninë e Veriut shkojnë në kutitë e votimit të mërkurën për zgjedhje të dyfishta - parlamentare dhe presidenciale - pas një fushate në të cilën aspiratat e vendit për t'u bashkuar me Bashkimin Evropian kanë luajtur një rol qendror.
Zyra e kryeministrit zotëron pushtetin e vërtetë dhe presidenti është kryesisht ceremonial, kështu që zgjedhjet parlamentare janë më të rëndësishmet nga të dy garat. Koalicioni opozitar i qendrës së djathtë, i cili deklarohet kundër kushteve të Bullgarisë fqinje për kandidaturën e vendit në BE, favorizohet të fitojë të dyja zgjedhjet.
Zgjedhjet për parlamentin me një dhomë zhvillohen në një raund të vetëm, ndërsa zgjedhjet presidenciale janë balotazhi i një gare me dy raunde që filloi në prill me kandidatin e qendrës së djathtë që shënoi një epërsi të madhe ndaj presidentit aktual të qendrës së majtë.
Më shumë se 1,700 kandidatë po konkurrojnë për 120 vendet e parlamentit njëdhomësh. Janë edhe tre vende të rezervuara për mërgimtarët, por në zgjedhjet e fundit, në 2020, pjesëmarrja ishte shumë e ulët për të mbushur ato vende.
Çfarë është në lojë?
Fushata njëmujore është fokusuar në luftën kundër korrupsionit, përmirësimin e ekonomisë së rënduar dhe zbutjen e varfërisë, por çështja kryesore e nxehtë ka qenë lufta e Maqedonisë së Veriut për t'u bashkuar me Bashkimin Evropian.
Kërkesat e Bullgarisë fqinje që pakica bullgare e Maqedonisë së Veriut të njihet zyrtarisht në kushtetutën e vendit janë mbështetur nga qendra e majtë në pushtet, por janë kritikuar nga opozita e qendrës së djathtë si kapitullim ndaj Bullgarisë.
Vetëm një pjesë e vogël e 1.84 milionë banorëve të vendit – pak më shumë se 3,500 – e përshkruan veten si bullgarë në regjistrimin e fundit të popullsisë në vitin 2021.
Maqedonia e Veriut ka qenë kandidate për t'u bashkuar me bllokun evropian që nga viti 2005, por u bllokua për vite nga një mosmarrëveshje me Greqinë fqinje, e cila kundërshtoi që vendi ta quante veten Maqedoni, duke argumentuar se ishte në konflikt me rajonin e Greqisë, Maqedoninë.
Kjo mosmarrëveshje u zgjidh në vitin 2018 me vendin që e quajti veten Maqedonia e Veriut. Por Bullgaria që atëherë ka bllokuar ofertën e vendit për në BE, duke thënë se do të heqë veton e saj vetëm kur Maqedonia e Veriut të ndryshojë kushtetutën e saj.
Negociatat formale të anëtarësimit në BE me Maqedoninë e Veriut – dhe Shqipërinë bashkë-kandidate – filluan në vitin 2022 dhe procesi pritet të zgjasë me vite.
VMRO-DPMNE, partia që udhëheq opozitën e qendrës së djathtë, kishte kërcënuar dikur se do të prishte marrëveshjen me Greqinë për përdorimin e emrit Maqedoni, por që atëherë ajo e ka zbutur retorikën e saj. Vëzhguesit tregojnë anëtarësimin e saj në Partinë Popullore Evropiane dhe marrëdhëniet e saj miqësore me Kristian Demokratët gjermanë, si dëshmi se partia nuk do të kërkojë të tërhiqet nga marrëveshja.
Korrupsioni
Maqedonia e Veriut është cituar si nga Komisioni Evropian ashtu edhe nga qeveria amerikane, se ka probleme me korrupsionin dhe opozita e ka trajtuar këtë çështje gjatë fushatës.
Udhëheqësi i VMRO-DPMNE-së dhe i preferuari i zgjedhjeve, Hristijan Mickoski ka akuzuar koalicionin qeverisës të qendrës së majtë për kryesimin e një "pandemie" të korrupsionit, megjithëse rekordi i partisë së tij nuk është aspak i pastër.
Kryeministri i fundit i VMRO-DPMNE-së, Nikola Gruevski, është një i arratisur nga drejtësia në Hungari.
Dimitar Kovaçevski, kreu i Bashkimit Social Demokrat të Maqedonisë ose SDSM, partia që kryeson koalicionin qeverisës, tha se ai është i vetëdijshëm se njerëzit janë të pakënaqur dhe ka pranuar se mund të ishte bërë më shumë për të luftuar korrupsionin. Ai ka mbështetur masat për konfiskimin e pronës së fituar në mënyrë të paligjshme nga zyrtarët e korruptuar.
Një raport i Komisionit Evropian i vitit 2023 tha se korrupsioni “mbetet i përhapur në shumë zona” të Maqedonisë së Veriut. Në dhjetor, ambasadorja e SHBA në Maqedoninë e Veriut, Angela Aggeler, tha se kishte “një epidemi korrupsioni në këtë vend që ka prekur çdo sektor, çdo organizatë dhe vetëm duke ekspozuar aktorët e korruptuar mund të fillojmë të ndihmojmë vendin në adresimin e këtyre çështjeve.
Kush po garon?
Dy blloqet kryesore janë koalicione shumëpartiake: Koalicioni i qendrës së majtë i udhëhequr nga LSDM, "Për një të ardhme evropiane", përbëhet nga 14 parti. Opozita e qendrës së djathtë e udhëhequr nga VMRO-DPMNE, "Maqedonia juaj" ka 22.
Për presidencën, presidenti aktual Stevo Pendarovski i LSDM-së është një humbje e qartë përballë Gordana Siljanovska Davkova e VMRO-DPMNE-së, e cila fitoi 41.2% të votave në raundin e parë më 24 prill, ndërsa Pendarovski 20.5%.
Të dy ishin përballur edhe në zgjedhjet e fundit presidenciale në vitin 2019, ku Pendarovski fitoi 53.8% me 46.2% në balotazh.
Të dy koalicionet e mëdha përfaqësojnë kryesisht maqedonasit etnikë dhe pakicat e tjera, të vogla. Dy koalicione të veçanta, "Fronti Evropian" dhe VLEN ("Vlejnë") po konkurrojnë për të përfaqësuar pakicën më të madhe të vendit, shqiptarët, të cilët përfaqësojnë rreth një të katërtën e popullsisë 1.84 milionëshe.
"Fronti Evropian", një koalicion prej nëntë partish, dominohet nga Bashkimi Demokratik për Integrim (BDI). BDI, e themeluar nga njerëz që morën pjesë në rebelimin secesionist të vitit 2001, ka qenë partneri i koalicionit i çdo qeverie për dy dekadat e fundit.
Mirëpo, kreu i VMRO-DPMNE-së Mickoski ka deklaruar se do të preferonte të formonte një qeveri me VLEN-in, vetë koalicion i katër partive, i cili është pozicionuar në të djathtë të BDI-së.
Sondazhet vazhdimisht kanë treguar se koalicioni i Mickoskit është përpara koalicionit të udhëhequr nga LSDM me një diferencë dyshifrore.
Një Parti Social Demokrate e ndarë, ZNAM ("Për Maqedoninë tonë"), lideri i së cilës, Maksim Dimitriavski, fitoi 9.5% të votave në raundin e parë të zgjedhjeve presidenciale, mund të luajë rolin kryesor.
/rtsh.al/
