RTSH 24 Live

Teknologji

Teleskopi James Webb ka “fotografuar” një yll në fillimet e tij

23/11/2022

Teleskopi James Webb ka “fotografuar” një yll në fillimet e tij

Teleskopi Hapësinor James Webb i NASA -s ka goditur sërish. Këtë herë ajo ka zbuluar tiparet e fshehura deri më tani të protoyllit të gjetur brenda mjegullnajës së errët L1527, duke ofruar një pasqyrë të fillimeve të saj. Kjo lloj reje djegëse në këtë rast një re që është brenda rajonit të formimit të yjeve është e dukshme vetëm në dritën infra të kuqe duke e bërë atë një objektiv ideal për kamerën me infra të kuqe afër (NIRCam) nga Webb.

Megjithatë protoylli është i fshehur nga pamja brenda "qafës" së kësaj reje në formë ore. Disku që po krijon yllin është i dukshëm si një vijë e errët në qendër të qafës. Drita nga protoylli filtron sipër dhe poshtë këtij disku duke ndriçuar zgavrat brenda gazit dhe pluhurit përreth.

Retë me ngjyrë blu-portokalli në këtë imazh infra të kuqe janë tregues i asaj që ndodhet pranë protoyllit formues ku rrezatimi i emetuar nga vetë ylli përplaset me lëndën përreth. Zonat blu tregojnë sasi të vogla pluhuri sa më e trashë të jetë shtresa e pluhurit aq më pak drita blu mund të largohet duke rezultuar në xhepa portokalli.

Turbulenca shumë e fortë pengon formimin e yjeve të rinj të cilët përndryshe do të formoheshin në të gjithë renë. Si rezultat protoylli qendror dominon atë hapësirë duke marrë shumë nga materiali për vete. Pavarësisht kaosit të parë rreth L1527, ky sistem është "vetëm" rreth 100,000 vjet i vjetër, duke e bërë atë një trup relativisht të ri.

Protostarët të këtij lloji të cilët janë ende të mbështjellë me një re të errët pluhuri dhe gazi kanë ende shumë për të bërë përpara se të bëhen "yje" të plotë. L1527 nuk gjeneron ende energjinë e vet nëpërmjet shkrirjes bërthamore të hidrogjenit, një tipar thelbësor i yjeve. Forma e tij kryesisht sferike është ende e paqëndrueshme dhe ka një masë që varion nga 20 për qind në 40 për qind të masës së Diellit tonë.

Ndërsa protoylli grumbullon materien, bërthama e tij gradualisht do të ngjesh dhe do të afrohet me shkrirjen e qëndrueshme bërthamore. Në imazh ne shohim pikërisht këtë, reja e përbërë nga pluhur dhe gaz i dendur tërhiqet drejt qendrës ku banon ylli i sapolindur.

Ndërsa materiali bie, ai rrotullohet rreth yllit në formim duke krijuar një disk të dendur materiali i njohur si një disk grumbullimi, i cili ushqen protoyllin. Ndërsa ylli fiton masë dhe ngjeshet, temperatura e bërthamës së tij do të rritet duke arritur përfundimisht pragun për fillimin e shkrirjes bërthamore.

/rtsh.al/