Në trashëgiminë kulturore të Shkodrës, një vend të rëndësishëm zë Muzeu Kombëtar "Marubi", që ka ruajtur të gjallë historinë e vendit. Një ekspozitë e veçantë në Galerinë e Artit në Tiranë sjell një përzgjedhje të imazheve nga arkiva e viteve 1856–1959, duke pasqyruar historinë, kulturën dhe jetën shoqërore të Shqipërisë. Me riprodhime moderne dhe projeksione të xham-negativëve të skanuar, ekspozita lidh të shkuarën me të tashmen, duke promovuar një trashëgimi të pasur fotografike.
Këtë vit, Shqipëria kremton një përvjetor që mbart peshën e një shekulli – 100 vjet nga themelimi i dinastisë së Marubëve, një prej emrave më të njohur dhe më të respektuar në historinë e artit fotografik shqiptar. Kjo dinasti, e themeluar nga Giovanni Marubi (lex. Xhovani), një fotograf italian i cili u vendos në Shkodër në vitin 1856, dhe që më vonë vazhdoi dhe u zhvillua nga pasardhësit e tij, do të mbetet gjithmonë një simbol i pasionit dhe përkushtimit ndaj artit dhe dokumentimit të historisë shqiptare. Giovanni Marubi, bashkë me pasardhësit, ka qenë jo vetëm një mjeshtër i fotografisë, por një dëshmitar i ngjarjeve të rëndësishme që kanë ndodhur në Shqipëri gjatë një periudhe të turbullt.
Një nga momentet më të rëndësishme të dinastisë Marub është realizimi i fotografisë së parë nudo në Shqipëri. Kjo foto, e cila u realizua nga Kolë Marubi, djalë i Giovanni-t, u bë një ngjarje e rëndësishme në historinë e fotografisë shqiptare, sepse jo vetëm që e theu një tabu të kohës, por gjithashtu e pozicionoi dinastinë si një forcë inovative dhe të guximshme në artin e fotografisë. Ky hap tregoi jo vetëm aftësinë për të kapur bukurinë e trupit njerëzor, por edhe për të sfiduar normat shoqërore dhe për të sjellë një dimension të ri në mënyrën si shiheshin dhe trajtoheshin imazhet artistike në Shqipërinë e shekullit të 19-të dhe të 20-të.
Që nga krijimi i studios "Marubi" në Shkodër, dinastia e Marubëve ka pasur një rol të jashtëzakonshëm në dokumentimin e ngjarjeve dhe momenteve historike që kanë përcaktuar fatin e Shqipërisë. Ata kanë fiksuar me objektivin e tyre ngjarje të mëdha, si Lufta e Parë dhe e Dytë Botërore, Pushtimi Italian, Lufta e Kreshnikëve dhe ngjarje të tjera që kanë formuar historinë moderne të vendit. Fotografitë e Marubëve janë një thesar i pashlyeshëm që na mundësojnë të shohim Shqipërinë siç ka qenë në periudha të ndryshme – nga përditshmëria e qytetarëve të Shkodrës, tek momentet dramatike.
Një moment tjetër i rëndësishëm i historisë së dinastisë Marub është regjistrimi i fotografive të luftës, të cilat kapnin pasionin dhe dhimbjen e njerëzve që luftonin për lirinë dhe dinjitetin e tyre. Fotografitë e Marubëve janë një dokument unik për brezat e ardhshëm, që mund të ndihmojnë në kuptimin e sfidave që ka kaluar ky popull, sakrificat e tij dhe përpjekjet për të ruajtur identitetin kombëtar.
Një tjetër kontribut i rëndësishëm i Marubëve ishte dokumentimi i ngjarjeve sociale dhe kulturore që ndodhën në Shqipëri gjatë periudhës para dhe pas Luftës së Dytë Botërore. Ata ishin të pranishëm në momentet që shënuan zhvillimin e Shqipërisë, siç ishin ndryshimet politike, përpjekjet për zhvillim dhe gjithashtu ngjarje të ndryshme që formuan një Shqipëri të re, e cila po përpiqej të ngrihej nga rrënojat e luftës.
Fotografitë e Marubëve nuk janë vetëm imazhe, ato janë dëshmi të historisë, që flasin me një gjuhë të thjeshtë dhe të fuqishme për jetën e popullit shqiptar. Secila fotografi është një histori e mbajtur në një çast, një kujtim që do të jetë gjithmonë një thesar për kombin shqiptar. Ajo që është e veçantë te këto imazhe është mënyra se si ato kapin esencën e një momenti – ato tregojnë historinë përmes fytyrave të zakonshme, përmes njerëzve të thjeshtë që ishin pjesë e ngjarjeve të mëdha që formuan Shqipërinë.
Në këtë 100-vjetor, ne jo vetëm që nderojmë kontributin e Marubëve në artin e fotografisë, por gjithashtu kujtojmë rolin e tyre të pazëvendësueshëm në ruajtjen e kujtimeve historike të Shqipërisë. Ata janë ata që na kanë dhënë mundësinë të shohim të kaluarën me sytë e tyre dhe të kuptojmë më mirë përpjekjet dhe ëndrrat e popullit shqiptar. Dinastia e Marubëve është një pasuri që i përket jo vetëm Shqipërisë, por gjithashtu është një trashëgimi e përbashkët e botës, një thesar që vazhdon të na inspirojë dhe të na kujtojë për rëndësinë e ruajtjes së kujtimeve dhe të identitetit.
Gazetar: Marjo Merhori
/rtsh.al/
